Trzeci Dumas
Dwaj z nich to pisarze: Alexandre, twórca tak poczytnych powieści jak Trzej muszkieterowie czy Hrabia Monte Christo, oraz jego syn, także Alexandre, autor między innymi Damy kameliowej. Są oni doskonale znani większości ludzi na świecie.
Trzeci słynny Dumas, noszący imiona Jean Baptiste, należał do najwybitniejszych chemików XIX wieku. Dobrze znają go ludzie interesujący się tą dziedziną wiedzy. Urodził się w 1800 roku w małym mieście Alès, w departamencie Gard na południu Francji. Uczył się w miejscowej szkole i miał zamiar wybrać karierę marynarza. W niespokojnym czasie wojen napoleońskich nie był to jednak zbyt bezpieczny zawód, wobec czego rodzice oddali go do terminu w miejscowej aptece.
Młodzieniec szybko stwierdził, że nie odpowiada mu perspektywa pracy na prowincji, gdzie nie będzie miał możliwości prowadzenia badań. Wobec tego w 1816 roku wybrał się pieszo do Genewy, gdzie mieszkali jego krewni. Miał szczęście, ponieważ na tamtejszym uniwersytecie działali wtedy wybitni uczeni: chemik Gaspard de la Rive, fizyk i astronom Marc Auguste Pictet, botanik Augustin de Candolle i lekarz Jean-Louis Prévost. Zdolny młodzieniec zwrócił na siebie uwagę profesorów i uzyskał nawet dostęp do laboratoriów. Przeprowadzając analizę chemiczną zwęglonej gąbki, stwierdził w niej obecność jodu; informacja o tym znalazła się w czasopiśmie wydawanym w Zurychu. Autora dostrzeżono i zachęcono do przeniesienia się do Paryża. Dumas został tam asystentem profesora chemii Louisa Thénarda i dzięki swym osiągnięciom szybko awansował.
W 1828 roku ukazała się pierwsza część ośmiotomowego wielkiego dzieła Dumasa „Traité de chimie appliquée aux arts”. W 1832 roku badacz został członkiem Akademii Nauk i w tymże roku – profesorem chemii Sorbony. Na tym stanowisku pozostawał do 1868 roku, a w latach 1834–1840 był jednocześnie profesorem École polytechnique.
Pewnego razu podczas wizyty w pałacu Tuileries Dumas spostrzegł, że w powietrzu unoszą się duszące, gryzące opary, wydzielane przez świece woskowe, którymi oświetlano salę balową. Zainteresował się tym i dowiedział, że wosk użyty do wyrobu świec był wybielany chlorem. Przeprowadził analizę chemiczną wosku przed procesem wybielania i po nim i stwierdził, że w cząsteczkach ostatecznego produktu było mniej atomów wodoru, gdyż zostały zastąpione atomami chloru, a duszące opary wywoływał wydzielający się chlorowodór.
To doprowadziło Dumasa do wysunięcia w 1834 roku teorii podstawień. Uznał, że w cząsteczce związku chemicznego można w odpowiednich warunkach zastąpić niektóre atomy lub ich grupy innymi atomami lub ich grupami i otrzymać w ten sposób inne związki. Teoria podstawień została przyjęta nieprzychylnie, a niemieccy chemicy Friedrich Wöhler i Justus Liebig wyśmiali ją publicznie, publikując w znanym czasopiśmie naukowym „Annalen der Chemie und Pharmacie” całkowicie zmyślony artykuł, w którym autor, niejaki S. C. H. Windler (Schwindler – niem. „oszust”) donosił o otrzymaniu przez kolejne podstawienia materiału złożonego wyłącznie z włókien chloru. Teoria Dumasa okazała się jednak słuszna.
Czysto naukową karierę Dumasa przerwały wypadki polityczne. W wyniku rewolucji 1848 roku został mianowany ministrem rolnictwa i handlu. W okresie Drugiego Cesarstwa był senatorem. Od 1868 roku był stałym sekretarzem Akademii Nauk, a w 1875 roku wybrano go na członka Akademii Francuskiej. Przewodniczył komitetowi ratowania winnic francuskich przed plagą filoksery.
Pod koniec życia Dumas zwierzał się tak: Przeżyłem wiele, obracałem się w kołach królewskich, byłem ministrem, gdybym jednak miał zacząć życie od nowa, chciałbym na zawsze zostać w laboratorium, gdyż największą radością mojego życia była oryginalna praca naukowa oraz wykłady przed gronem żądnych wiedzy studentów.
Istotnie, wykłady Dumasa na Sorbonie przyciągały tłumy. Jednym ze słuchaczy był Louis Pasteur, który wspominał, że olbrzymia sala wykładowa, mieszcząca do siedmiuset osób, była zawsze wypełniona. Niektórzy przychodzili pół godziny wcześniej, aby zająć dobre miejsce.
W 1826 roku Dumas ożenił się z Herminie Brongniart, siostrą swojego przyjaciela, botanika Adolphe’a. To szczęśliwe małżeństwo przyniosło syna i córkę.
Na jesieni 1883 roku zdrowie Dumasa zaczęło się psuć. Lekarze zalecili mu, aby przeniósł się na zimę na południe Francji, gdzie klimat był łagodniejszy. To jednak nie pomogło i wielki chemik zmarł w Cannes w kwietniu 1884 roku.
Spośród licznych zaszczytów Dumasa warto wymienić, że znalazł się wśród 72 wybitnych uczonych i inżynierów, których nazwiska wyryto na podstawie wieży Eiffla. Ponadto upamiętnia go ulica w Paryżu. AKW