Tako rzecze Einstein

Jak to się dzieje, że nikt mnie nie rozumie, a wszyscy mnie uwielbiają? – pyta Albert Einstein na okładce zbioru eseistyki i pism rozproszonych „Jak wyobrażam sobie świat”. Książka ta to kolekcja przemówień, listów otwartych, artykułów i rozważań, ogłoszonych przez twórcę teorii względności w ciągu pierwszego półwiecza XX w. Wypowiada się w nich na temat religii, praw człowieka, ekonomii, zasad rządzenia państwem, wojny nuklearnej, a także – w ostatniej, najciekawszej części zbioru – fizyki.

Publicystyka Einsteina jest „sucha”, pozbawiona ozdobników i starań, by przypodobać się słuchaczom bądź czytelnikom. W części poświęconej fizyce tłumaczy i przybliża teorię względności oraz zagadnienia związane z grawitacją i czasoprzestrzenią. Sporo miejsca zajmują uwagi na temat innych fizyków, o których Einstein wyraża się z najwyższym szacunkiem.

Zbiór jest kompilacją dostępnego po polsku tomu „Mój obraz świata” oraz dwóch innych kolekcji artykułów wydanych po raz pierwszy w latach 50. w Niemczech i Anglii. Zawiera niewiele nowego, odnalezionego później materiału. Redaktorzy starali się uwzględnić każdy skrawek pism uczonego i zrezygnowali z selekcji, na której książka bardzo by zyskała. Niektóre teksty ukazują Einsteina walczącego; np. w korespondencji z Pruską Akademią Nauk z 1933 r. uczony ironicznie odpiera zarzuty uczestniczenia w antyniemieckiej propagandzie nienawiści i komentuje zbiorową chorobę psychiczną Niemców, jaką był faszyzm. Nie brak tekstów nudnawych i powtarzalnych, np. przemówień uświetniających rozmaite okazje. Niemiecki wydawca książki uznał jednak, że każde słowo Einsteina jest ważne, bo pokazuje jego poglądy i sposób myślenia.

Albert Einstein, Jak wyobrażam sobie świat. Przemyślenia i opinie, przeł. Tomasz Lanczewski, Copernicus Center Press, Kraków 2017