Słynne wizerunki żyraf wyryte w skale w Dabous w północnym Nigrze Słynne wizerunki żyraf wyryte w skale w Dabous w północnym Nigrze EAST NEWS
Środowisko

Uparta Sahara

Pustynia pojawia się i znika średnio co 20 tys. lat.

Klimat północnej Afryki wykazuje zagadkową rytmiczność. Raz jest wilgotny, a raz suchy. W pierwszym przypadku cały region pokrywa się sawanną przeciętą tysiącami strumieni oraz rzek, z których największe wpadają do Morza Śródziemnego. Taka sawannowa kraina jest oczywiście rajem dla zwierząt. Znikają one jednak, gdy po karnawale przychodzi post, czyli susza. Wówczas bujne trawy zostają wyparte przez piasek, który zasypuje również koryta wyschniętych strumieni i rzek. Po raz ostatni taka przemiana nastąpiła ok. 5 tys. lat temu. Od tego czasu północną Afryką rządzi niepodzielnie Sahara.

Z przeprowadzonych niedawno badań wynika, że takich metamorfoz w ciągu ostatnich 160 tys. lat było wiele. Wszystkie zapisały się w osadach, które bardzo powoli akumulowały się na dnie Morza Śródziemnego. By to stwierdzić, naukowcy popłynęli statkiem badawczym na północ od Libii i tam nawiercili dno. Z wydobytego rdzenia można wywnioskować, kiedy w północnej Afryce padały deszcze i płynęły rzeki, a kiedy było sucho. W okresach wilgotnych rzeki spływające z afrykańskiego lądu do Morza Śródziemnego znosiły olbrzymie ilości mułów i piasków, w okresach suchych – dostawy tych osadów ustawały.

Rytm saharyjskich odwrotów i powrotów – jak wykazały dalsze analizy oraz symulacje komputerowe – jest ściśle powiązany z okresowymi zmianami nachylenia i kierunku obrotu osi ziemskiej. Te same kosmiczne zmiany rządzą od ponad 2 mln lat, czyli od momentu, gdy Ziemia wkroczyła w epokę lodowcową, znikaniem i pojawianiem się olbrzymich lądolodów w Eurazji i Ameryce Północnej. W okresach, gdy do półkuli północnej dociera latem więcej promieniowania słonecznego, również strefa deszczów monsunowych przemieszcza się bardziej na północ, przeganiając pustynię. Trwa to jakieś 5 tys. lat, po czym deszcze odchodzą, a piasek powraca na kolejnych kilkanaście tysięcy lat.

Kiedy zatem po raz kolejny Sahara się zazieleni i powrócą na nią hipopotamy oraz żyrafy? Gdyby trzymać się dotychczasowego rytmu, za jakieś 10 tys. lat, ale… ponieważ od ponad 100 lat podgrzewamy ziemski klimat gazami cieplarnianymi, być może deszcze powrócą na nią jeszcze w tym stuleciu. Tak w każdym razie mówią niektóre modele klimatyczne (ale inne z kolei przewidują dalszą ekspansję pustyni). Wyniki badań ukazały się w styczniu w „Nature Geoscience”.

Wiedza i Życie 3/2021 (1035) z dnia 01.03.2021; Sygnały; s. 4

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną